Ergonomie en de richtlijnen

Ergonomie is immers afgeleid van de Griekse woorden ‘ergon’ (werk) en ‘nomos’ (wet) en moet ervoor zorgen dat de veiligheid en gezondheid van de werknemers verzekerd wordt. Bij het ontwerpen van consumentengoederen en (kantoor)interieurs speelt vooral comfort en het doeltreffend functioneren een rol. Het vakgebied ergonomie bevat veel Europese en internationale normen. Deze worden ontwikkeld binnen CEN en ISO.

Het waarborgen en bevorderen van de veiligheid, gezondheid en het comfort, vormen de basis van ergonomie. Een goed ingerichte werkplek is hierbij essentieel. Klik hier voor het inrichten van uw werkplek thuis- en op het werk.
In de huidige regelgeving is vastgelegd dat er minimaal 8 m2 nodig is om goed te kunnen werken. Achter een stoel moet minstens 90 cm ruimte zijn om vrij te kunnen bewegen. Daarnaast zijn meubilair, hardware producten en kijkafstanden van belang.

Ergonomie en gezondheid

Veel professionele computergebruikers krijgen door o.a. onwetendheid, een verkeerde lichaamshouding of onjuist afgesteld meubilair, last van lichamelijke klachten.
RSI en KANS zijn verzamelnamen voor klachten die ontstaan door het herhaaldelijk uitvoeren van dezelfde bewegingen.

Backshop helpt u met o.a.

• het voorkomen of oplossen van lichamelijke klachten;
• het ergonomisch inrichten van de werkplek;
• advies over het juiste gebruik van de werkplek;
• het bewust worden van de effecten van werkgedrag;
• het verbeteren van de werkhouding.

Ergonomie en veiligheid

Veiligheid is een eerste vereiste voor iedere werkplek. Ook op kantoorwerkplekken kunnen tal van onveilige situaties voorkomen. Denkt u bijvoorbeeld eens aan koffiebekertjes die kunnen omvallen en brandwonden veroorzaken, of aan gevaar voor struikelen of uitglijden bij rondslingerende spullen of snoeren op de grond. Met eenvoudige hulpmiddelen zoals kabelbinders, kabelmanagement, voldoende kastruimte of een koffietafel kunnen sommige risico’s al verholpen worden.

Uw persoonlijke comfort zone

Werkt u meerdere uren per dag met een computer of laptop, dan is ook de plaatsing op het bureau van de diverse invoermiddelen van groot belang. Toetsenbord, muis en eventueel documenten dienen binnen de comfort zone van het lichaam gebruikt te worden. Uw persoonlijke comfort zone is het gebied voor u, binnen de breedte van uw schouders.
Voorbeeld: Wordt het numerieke deel van het brede toetsenbord maar weinig gebruikt, schakel dan over op een smaller compact toetsenbord zodat ook de muis binnen de comfort zone gebruikt kan worden. Dit voorkomt overstrekken van de arm met onnodige nek- en schouderklachten tot gevolg.

Ergonomie en comfort

Comfort op de werkplek draagt ook bij aan lagere gezondheidsrisico´s. Hoe hoger het comfort van de stoel bijvoorbeeld, hoe lager het risico op rugklachten.
Comfort op een werkplek heeft met de totale inrichting te maken: verlichting, computers, meubilair en andere voorwerpen.
Ook de sfeer van een werkplek draagt bij aan het comfortniveau. Een werkplek met warme kleuren geeft een hoger comfortgevoel dan een werkplek met strakke witte muren.

Normen bij kantoormeubilair

De Nederlandse Praktijkrichtlijn NPR 1813 ‘Ergonomie – Richtlijn voor kantoormeubelen en hun toepassing bij de inrichting van administratie ruimten en kantoren’ geeft aanwijzingen om op een verantwoorde wijze administratieve ruimten en kantoren in te richten.

Historie NPR 1813

De eerste versie van de richtlijn uit 1990 gaf een toelichting op de destijds geldende Nederlandse normen voor kantoorstoelen en kantoortafels. In de jaren erna is de richtlijn een aantal keer gereviseerd. In de jaren negentig zijn ook op Europees niveau normen voor kantoormeubilair ontwikkeld. Op een gegeven moment is NPR 1813 daarom een toelichting gaan geven op de Europese normen in plaats van op Nederlandse normen. De Nederlandse normen zijn met de komst van de Europese normen komen te vervallen.

De Europese normen houden geen rekening met de (afwijkende) lichaamsmaten van de Nederlander. De NPR geeft daarom ook een gewenste maatvoering voor kantoorstoelen en -tafels geschikt voor de Nederlandse markt. De geadviseerde maatvoering is gebaseerd op de Nederlands Technische Afspraak NTA 8500 ‘Antropometrie - Lichaamsmaten van de Nederlandse volwassenen’.

De richtlijn is opgesteld vanuit de behoefte om ergonomische uitgangspunten breder toe te passen. Het accent ligt bij het ontwerp, de aankoop en het gebruik van kantoormeubelen. Daarnaast worden in het kort omgevingsfactoren beschreven die het werken met kantoormeubilair beïnvloeden, zoals akoestiek, geluid, klimaat, daglicht en kunstverlichting. Tot slot wordt aandacht besteed aan ‘Total Cost of Ownership’ en maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Huidige NPR 1813 in het kort

Ergonomie van kantoormeubelen

In december 2016 werd de nieuwe Nederlandse Praktijkrichtlijn NPR 1813 gepubliceerd. In de vorige versie werden de ruime instel mogelijkheden van een “ergonomische” bureaustoel beschreven. De nieuwe norm is breder opgevat en geeft info over kantoormeubilair. In functie van het soort werkplek en het aantal uren dat men er werkt, gelden er andere eisen voor bureaustoel, tafel en hulpmaterialen.

Individuele vs. flexibele werkplek

Een individuele persoonsgebonden werkplek wordt gebruikt door één en dezelfde persoon. Het meubilair behoort goed instelbaar te zijn voor deze gebruiker en dient aan te sluiten op diens taken, activiteiten en vaardigheden.
Voor de flexibele werkplekken worden drie soorten beschreven: flek-werkplek, 'aanland'-werkplek en concentratiewerkplek. Telkens kunnen er meerdere mensen gebruik maken van dezelfde werkplek. Bij een flex-werkplek is dat doorgaans voor langere tijd. Een 'aanland-werkplek' kent doorheen de dag meerdere gebruikers, meestal voor kortere tijd. Een concentratiewerkplek biedt voldoende privacy en houdt afleiding/verstoring zoveel mogelijk buiten.

Bureaustoelen

Voor een individuele werkplek die minder dan twee uur per dag wordt gebruikt, moet de bureaustoel goed ingesteld kunnen worden aan de gebruiker en de werkzaamheden. Bij langer gebruik dient de stoel over een bewegingsmechanisme beschikken om afwisseling in houding toe te laten.
Een flexibele werkplek heeft meerdere gebruikers zodat strengere eisen voor de verstelbaarheid gelden. Bij kort gebruik is dat de EN 1335, de Europese norm rond bureaustoelen. Voor lang gebruik is dat de NPR 1813, die een ruimere verstelbaarheid voorstelt.
Nieuw is dat een goede instelinstructie bij een goede bureaustoel hoort. Hierin komt enerzijds een uitleg over de instelmogelijkheden thuis aan bod en anderzijds een uitleg over een goede, dus comfortabele,  instelling.

Bureaus en zit-stabureaus

Bij kortdurend gebruik van de werkplek is een vaste tafelhoogte toegelaten (74-76 cm).
Bij langer gebruik wordt uitgegaan van een zit-sta tafel als standaard. Bij de individuele werkplek wordt minimaal de verstelbaarheid van de Europese norm rond bureautafels (EN 527) gevolgd: 65 tot 125 cm. Voor de flexibele werkplek heeft deze Nederlandse praktijkrichtlijn NPR 1813 de verstelbaarheid verruimd van 65 tot 135 cm.

Ergonomische hulpmiddelen

Wat hulpmiddelen betreft wordt bij telefoneren een headset aanbevolen. Met een laptop hoort een laptophouder en een los toetsenbord en losse ergonomische muis. Als het scherm van de laptop klein is, is de richtlijn het aansluiten van de laptop op een groot scherm.
Terug van weggeweest worden ook de voetensteun en specifiek werkplekverlichting vermeld bij extra hulpmiddelen. Bij een documentenhouder gaat de voorkeur uit naar een opstelling tussen scherm en toetsenbord.

Doorbreken van statische belasting

Om in te spelen op de trend van activiteit gerelateerde werkplekken worden ook alternatieve zit-/sta mogelijkheden beschreven. Hier worden weliswaar geen concrete afmetingen voor opgegeven.
In het lounge concept horen de zitjes, banken of fauteuils thuis om zittend te overleggen. Voor het concept van staand vergaderen worden zadelstoelen, stahulpen, enz… aangehaald bij langer gebruik (meer dan 2 uur).

Ergonomie en vergaderen

Wat de vergaderstoelen betreft wordt de Europese norm, EN 16139, overgenomen. Deze beschrijft de maten van een klassieke vergaderstoel. Bij langer gebruik is ook de keuze voor een bureaustoel voorzien.
Een vergadertafel heeft een vaste hoogte (74-76 cm), meer verstelbare varianten zijn uiteraard toegelaten. Bij kort gebruik dient vooral het staand overleg aandacht. Formele vergaderingen gedurende langere tijd (meer dan 2 uur) gebeuren best al zittend. Er kan ook staand vergaderd worden mits er zit- en/of sta faciliteiten aanwezig zijn om het lange staan te kunnen onderbreken.

Wij geven de voorkeur aan het toepassen van de huidige normen binnen ons ergonomisch advies. Omdat geen situatie of mens gelijk is behouden we ons de vrijheid om afwijkend te adviseren.    

Prof. Dr. Erik Peper aan het woord

Prof. Dr. Erik Peper is psycholoog en EMG specialist, verbonden aan de San Francisco State University en auteur van het boek ‘De Computermens’. Erik Peper is docent aan het Nederlands Paramedisch Instituut en doceert EMG/Biofeedback bij trainingen op het gebied van gezond en veilig beeldschermwerk.